Sosyal Tesislerde İçki Serbest mi? Edebiyatın Aynasında Bir Soru
Bir edebiyatçı için her soru, yalnızca bir merak değil, bir anlatı başlangıcıdır. Kelime, insanın düşüncesini biçimlendiren en eski büyüdür. “Sosyal tesislerde içki serbest mi?” sorusu da, görünürde hukuki bir mesele gibi dursa da, altında ahlak, özgürlük ve toplumsal değerler arasında salınan derin bir edebi anlam taşır. Çünkü edebiyat, yasa ile vicdan arasındaki o ince çizgide nefes alır.
Sosyal tesis, bir mekân değil, bir sahnedir. İnsan burada gündelik hayatın rollerini giyer, toplumsal düzenin ritmini hisseder. İçki ise o sahnenin yasakla özgürlük arasında kalan metaforudur.
Kelimenin Gücü: Yasak ve Serbestlik Arasında
Bir romancı için “yasak” kelimesi her zaman bir hikâyenin başlangıcı olmuştur. Yasak varsa, arzu da vardır. Serbestlik varsa, sınır da orada belirir. Sosyal tesislerde içki meselesi, işte bu iki uç arasındaki o edebi tansiyonun ürünüdür.
Tolstoy’un Anna Karenina’sında toplumun ahlaki sınırları bir kadının tutkularını bastırırken, Camus’nün Yabancı’sında birey, toplumun anlamsız yargılarına karşı içsel bir özgürlükle direnir. Her iki anlatı da aynı temel gerilimi taşır: birey ile toplum arasındaki görünmez sözleşme.
Sosyal tesislerde içki içmek de bu görünmez sözleşmenin sınırlarını yoklar. Bir yanda kamu düzeni, diğer yanda bireysel tercih. Edebiyatın diliyle söylersek: “Bir kadeh, bazen bir başkaldırıdır; bazen de sadece bir akşamın şiiri.”
Toplumsal Sahne: Mekânın Hikâyesi
Edebiyat, mekânları yalnızca arka plan olarak değil, karakter olarak da işler. Bir sosyal tesis, toplumun aynası gibidir — burada insanlar, statüleriyle, sessizlikleriyle, kahkahalarıyla görünür.
Orhan Pamuk’un romanlarındaki İstanbul meyhanelerini düşünelim: içki orada yalnızca bir içecek değil, zamanın yavaşladığı, hatıraların konuştuğu bir atmosferdir.
Ancak “sosyal tesis” dediğimiz mekân, bireyin değil, toplumun düzeni içinde var olur. Bu nedenle içki, bir içecekten çok bir sembol hâline gelir — devletle birey arasındaki görünmez anlaşmanın sessiz bir imzası.
Bu açıdan, sosyal tesislerde içki serbestliği konusu, yalnızca yasal bir çerçeveyle değil, toplumsal anlatılarla da şekillenir. Her toplum, kendi hikâyesini bir kadehin içine döker: kiminde şarap bir kültürdür, kiminde günah; kiminde sohbetin ortağı, kiminde suskunluğun bahanesidir.
Bir Romanın İçinde Yaşamak
Eğer dünya bir roman olsaydı, sosyal tesis de o romanın kamusal bölümü olurdu — herkesin davetli olduğu, ama kimsenin tam anlamıyla özgür hissedemediği bir sahne.
İçkinin serbestliği ya da yasaklığı, aslında romanın tonunu belirlerdi:
Kimi yazarlar bu sahneyi bir bohem özgürlük hikayesi olarak yazar, kimileri ise bir toplumsal disiplin öyküsü.
Bir şiirin dizelerinde belki şöyle yankılanırdı: “Bir yudum serbestlik, bir damla yasak;
her ikisi de aynı kadehte durur.”
Bu cümle, içkinin değil, anlamın sarhoşluğunu anlatır. Çünkü yasakla özgürlük, edebiyatın iki eski dostudur; biri diğerini var eder.
Gerçeklik ve Anlam: Sözün İçinde Bir Yasa
Sosyal tesislerde içki meselesi, edebiyatın daima sorduğu bir soruya dönüşür: “Ne kadar özgür olabiliriz, toplumun gölgesindeyken?”
Gerçekte, kamuya ait tesislerde içki satışı ve tüketimi çoğunlukla yasalarla sınırlandırılmıştır. Ancak edebi düzlemde, bu yasak bir anlam kaynağına dönüşür. Yasaklar, insanın kendini tanıdığı aynalardır.
Bir karakter, yasa karşısında içkisini gizlice yudumluyorsa, orada bir hikâye başlar.
Ve belki de edebiyatın en samimi hikâyeleri, tam da bu yasakların sessizliğinde filizlenir.
Okura Bir Davet
Şimdi soruyu yeniden sormanın zamanı: Sosyal tesislerde içki serbest mi?
Belki de önemli olan, bunun cevabı değil; bu sorunun zihnimizde açtığı edebi çağrışmalardır.
Her okur, kendi iç dünyasında bu soruya farklı bir anlam yükleyecektir. Kimisi için özgürlük, kimisi için saygı, kimisi için yas tutan bir kültürün sessizliği.
Kelimenin gücü, tam da buradadır: Gerçekliği dönüştürmez belki, ama ona anlam kazandırır.
Edebiyat, her yasa metninin altına bir cümle yazar:
“İnsanın olduğu yerde, hikâye vardır.”
Yorumlara Açık Bir Son
Sevgili okur,
bu yazıyı bir yasa tartışması olarak değil, bir anlatı daveti olarak düşün.
Senin için “serbestlik” ne anlama geliyor?
Bir toplumun ahlaki sınırları mı, yoksa bireyin kendi hikayesini yazma cesareti mi?
Yorumlarda düşüncelerini, çağrışımlarını, belki de kendi hikâyeni paylaş.
Çünkü her kelime, başka bir kelimeye dokunduğunda edebiyat başlar.
Ve belki de asıl mesele, içkinin serbest olup olmaması değil, sözün gerçekten özgür olup olmadığıdır.