1 Metrekare Mermer Kaç TL? Taşın Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme
Bir ekonomistin bakışı: Kıt kaynaklar, sınırsız arzular
Ekonomi biliminin temelinde basit ama derin bir gerçek yatar: Kaynaklar sınırlıdır, arzular sınırsız. Bir ekonomist için bu, yalnızca soyut bir denklem değil, aynı zamanda her tüketim tercihinin ardında yatan insani bir hikâyedir. “1 metrekare mermer kaç TL?” sorusu da aslında bu hikâyenin taşlaşmış hâlidir. Çünkü bu sorunun yanıtı, yalnızca fiyat etiketinde değil; arz-talep dengesi, enerji maliyetleri, döviz kurları ve küresel ticaret zincirlerinin görünmeyen ağlarında gizlidir.
Doğal taşın ekonomisi: Taş ocağından piyasa değerine
Mermer, doğadan çıkarılması, işlenmesi ve dağıtımı açısından yüksek sermaye gerektiren bir maldır. Ekonomik olarak bakıldığında, mermer fiyatını belirleyen başlıca unsurlar üretim maliyeti, işçilik yoğunluğu, döviz kuru ve ihracat talebidir. Türkiye, dünyanın önde gelen mermer ihracatçılarından biridir; bu da yerel fiyatların, küresel talep dalgalanmalarına duyarlı olmasına yol açar. Çin, Hindistan ve Orta Doğu pazarlarından gelen talep arttığında, iç piyasada bile mermer fiyatları yükselir. Bu nedenle 1 metrekare mermerin fiyatı, yalnızca taşın rengi veya damar yapısıyla değil, aynı zamanda uluslararası ekonomik akışlarla da şekillenir.
Piyasa verileri: 2025 Türkiye’sinde fiyat aralıkları
2025 itibarıyla, Türkiye’de 1 metrekare mermer fiyatı ortalama olarak 600 TL ile 2.500 TL arasında değişmektedir. Bu aralık, taşın türüne, kalitesine, işlenme biçimine ve kalınlığına göre farklılaşır. Örneğin Afyon beyazı veya Marmara mermeri gibi klasik türler 600–1.000 TL bandında seyrederken, ithal İtalyan Carrara veya özel desenli traverten türleri 2.000 TL’nin üzerine çıkabilir. Ayrıca dövizdeki dalgalanmalar, enerji maliyetleri ve nakliye ücretleri bu fiyatlara doğrudan etki eder. Ekonomik terimle ifade etmek gerekirse, mermer piyasası yarı esnek arz yapısına sahiptir; yani üretim artışı zaman alır, talep ise anlık dalgalanabilir.
Arz-talep dengesi: Lüks mü, ihtiyaç mı?
Ekonomik sistemde her ürünün bir kimliği vardır. Mermer, hem yatırım malı hem de tüketim malı olarak çift karakterlidir. İnşaat sektöründe kullanılan mermer, konut fiyatlarının ve estetik tercihlerinin bir yansımasıdır. Gelir arttıkça, bireylerin “daha estetik, daha doğal” tercihlere yönelmesi mermer talebini artırır. Bu noktada Veblen etkisi devreye girer: Bazı tüketiciler mermeri yalnızca fonksiyonel değil, statü göstergesi olarak da tercih eder. Ekonomik olarak bu, mermeri lüks elastikiyeti yüksek bir mal hâline getirir. Fiyat artsa da, belli bir gelir düzeyinin üzerindeki talep düşmez; hatta bazen artar.
Fiyatın toplumsal yansımaları
Mermerin fiyatındaki değişim, yalnızca bireysel tercihler üzerinde değil, toplumsal refah üzerinde de etkiler yaratır. Yüksek enerji fiyatları veya döviz artışı, üretim maliyetini artırdığında bu maliyet tüketiciye yansır. Ancak üretici cephesinde kar marjları sabit kalmaz; çoğu zaman sıkışır. Bu durum, mermer sektöründe çalışan binlerce emekçinin gelir dengesini de etkiler. Dolayısıyla “1 metrekare mermer kaç TL?” sorusu, aslında ekonomik adalet ve gelir dağılımı tartışmalarının küçük bir yansımasıdır.
Enerji, çevre ve sürdürülebilirlik
Mermer ekonomisini analiz ederken göz ardı edilemeyecek bir faktör de çevresel maliyetlerdir. Taş ocaklarının açılması, enerji yoğun kesim ve cilalama süreçleri hem karbon salımı hem de ekosistem tahribatı anlamına gelir. Bu maliyetler, çoğu zaman piyasa fiyatına tam olarak yansımaz; ekonomistler buna “dışsallık” der. Ancak sürdürülebilir üretim politikaları ve yeşil enerji teşvikleriyle birlikte, gelecekte çevre dostu üretim yapan firmaların rekabet avantajı artacaktır. Bu da mermerin yeşil ekonomi içindeki yeni değerini belirleyecektir.
Geleceğe dair senaryolar
Türkiye gibi doğal taş zengini ülkelerde, önümüzdeki yıllarda üç ana senaryo öne çıkmaktadır:
- İyimser senaryo: Döviz istikrarı ve sürdürülebilir üretim teknolojileriyle fiyatlar dengelenir; sektör ihracatta katma değerli ürünlere yönelir.
- Nötr senaryo: Enerji maliyetleri dalgalı seyreder, fiyatlar orta vadede %10–15 arası artış gösterir.
- Kötümser senaryo: Döviz şokları ve küresel durgunluk nedeniyle iç piyasada fiyat artışı hızlanır, talep kısılır, üretim azalır.
Sonuç: Bir metrekarede ekonominin hikâyesi
Bir ekonomist için “1 metrekare mermer kaç TL?” sorusu yalnızca bir fiyat sorgusu değildir; kaynak yönetiminin, arz-talep etkileşiminin ve toplumsal tercihlerimizin yansımasıdır. Mermer, doğadan gelen bir servettir; ancak onu hangi maliyetle, hangi etik çerçevede ve kim için ürettiğimiz, ekonomik sistemimizin aynasıdır. Önümüzdeki yıllarda mermerin fiyatı, sadece taşın kalitesiyle değil, insanlığın sürdürülebilirlik konusundaki kararlılığıyla da belirlenecektir. Çünkü her metrekare mermer, aslında ekonominin, doğanın ve insanın birlikte şekillendirdiği bir değerin hikâyesidir.